Bağlamanın Özellikleri ve Bağlama Çeşitleri

Bağlama Türk halk müziğinde kullanılan telli çalgılardandır. Halk dilinde genellikle saz ismiyle bilinir. M.Ö. 3000 yıllarından bu yana kullanılan kopuzla benzerlik gösteren bağlamanın farklı boyutları ve çeşitleri vardır. Bağlamaların aldığı isimler de yöreden yöreye farklılık gösterebilir.

Bağlamanın Bölümleri

Burguluk, burgular, üst eşik, klavye, perdeler, orta eşik, teller, tekne, kapak, alt eşik ve tel bağlama takozu. Bağlamayı çalarken kullanılan alete mızrap veya tezene denir. Bağlamanın icrası tezene olmadan farklı tekniklerle de yapılır. Örneğin, “şelpe” tekniği parmaklarla çalıma verilen addır ve birçok türü vardır.

Bağlamanın yapımında kullanılan ağacın türü çok önemlidir. Türkiye’de daha çok dut ağacından yapılan bağlamalar tercih edilmektedir. Maun, ardıç, kayın, meşe ve ceviz ağaçları da bağlamanın yapımında kullanılan ağaç türlerindendir. Müzik çok katmanlı bir alandır ve hangi dalında çalışmak istiyorsanız bağlamanızı da ona göre seçmeniz gerekir. Enstrümanın Türkiye’deki en iyi icracıları arasında Arif Sağ, Erdal Erzincan, Tolga Sağ, Musa Eroğlu, Cengiz Özkan gösterilebilir.

Bağlama Çeşitleri

Bağlama

Bağlamanın türleri adını bu enstrümandan almıştır. Bağlamanın perde sayısı 17-24, tel adedi 6-9 arasında değişmektedir. Genelde 7 telli kullanılan bağlamanın alt telleri 3 adet, orta ve üst telleri ise 2 adettir.

Bağlamayı öğrenmek isteyenler için uzun veya kısa sap olarak iki seçenek sunulur. Yeni başlayanlar için kısa sap bağlamanın kullanımı daha kolaydır. Uzun sap ise kara düzen diye anılır ve kısa sap bağlamadan farkı 4 perdesinin daha fazla olmasıdır.

Akortların yapımı bağlamanın üzerinde yer alan burgularla yapılır. Bağlama akordu veya düzeni hangi ses tonunda çalmak istediğinize göre değişir. Bağlama düzeni ya da kara düzen için farklı akortlar vardır. Akordu hangi sese çekmek isterseniz isteyin kullandığınız bağlamanın yapısının buna uygun olması gerekir. Tekne büyüklüğü, tellerin kullanımı gibi faktörler bağlamanın akort yapımı için belirleyicidir.

Bağlamanın düzenleri yani akortlar şöyledir: Bağlama düzeni, bozuk düzen veya kara düzen, Abdal düzeni, zurna düzeni, misket düzeni, fa müstezat düzeni, do müstezat düzeni.

Meydan Sazı

Meydan sazı, âşıkların köylerin meydanlarında muhabbet esnasında çaldıkları bağlama türüdür. Meydan sazı, bağlamanın çeşitleri arasında en büyük olan sazdır. Diğer türlere göre bu sazın teknesi daha geniş yapılır ve bam teller daha kalın yapıdadır. 12 adet teli vardır ve bazı yörelerde “12 telli” olarak anılır.

Divan Sazı

Divan Sazı, eskiden köylerde toplanma yerlerinde çalındığı için bu ismi almıştır. Büyüklükte meydan sazından sonra ikinci sıradadır. Meydan sazı gibi teknesi daha geniş yapıdadır ve uzunluğu 1 metreyi geçebilir. Bas sesler açısından daha yoğundur ve meydan sazına göre 4 ses daha tizdir.

Cura

Genelde başka enstrümanlara eşlik etmek için kullanılan cura, bağlama çeşitlerinden boyu en küçük olandır. Saplarının kısa olmasından dolayı perde sayıları daha azdır. Curanın perde sayısı 7-16, tel adedi ise 3-6 arasında değişmektedir. Cura bağlamanın sesi diğer türlere göre daha incedir.

Tambura/Tanbura

Divan sazının curası adıyla da bilinir. Genelde bozuk düzenle çalınan tambura uzun saplıdır. Tamburanın verdiği ses curaya göre bir oktav daha kalındır.

Çöğür

Çoğunlukla dini etkinliklerde kullanılır. Çöğür büyüklük olarak divan sazına benzer ve 15 perdeye sahiptir.

Elektro Bağlama

Bağlamanın diğer türlerine nazaran daha yakın dönemde gelişmiştir. Enstrüman, Erkin Koray ve Orhan Gencebay ile birlikte 1990’lı yıllarda tanınmıştır. Bağlamanın içerisine elektro gitarda bulunan manyetikler yerleştirilerek yapılır.

Yazar: Neslihan Solmaz