Duygusal Çöküntü: Tükenmişlik

Tükenmişlik sendromu yoğun iş temposunun getirdiği olumsuzluklar altında kıvranan günümüz insanının yaşadığı duygusal çöküntü sonucunda oluşan isteksizlik durumudur. İlk kez 1974 yılında Amerikalı Profesör Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmıştır. Bu sendrom, sağlık personeli olarak çalışan kişilerde görülen yorgunluk ve isteksizlik neticesinde meslekten ayrılmaların nedenlerini incelenirken ortaya atılmış bir kavramdır. Ancak, gün boyu aşırı bir şekilde mesai yapan hemen hemen bütün meslek dallarında tükenmişlik sendromu yaşayan kişilere rastlamamız mümkündür.

Tükenmişlik Sendromu Nasıl Gelişir?

Sadece yapılan mesleğin değil hayatın getirdiği yoğun talepler sonucunda da meydana gelen tükenmişlik sendromu yavaş yavaş, aylara yayılan bir süreçte dört aşamada gelişmektedir;

1.Aşama:

İlk aşamada, kişi, ağır iş yükü, aşırı stres ve yoğun taleplerle baş etmeye çalışır. Bir süre sonra kişinin işi, kişisel ihtiyaçlarının önüne geçer.

2.Aşama:

İkinci aşamada, fiziksel ve duygusal bitkinlik başlar. Yorgunluk artık kronikleşir ve yapılan rutin işlerin dahi üstesinden gelebilmek önceden harcadığınızdan daha fazla enerji gerektirir. Baş ağrıları, uykusuzluk ve başka fiziksel şikayetler başlar.

3.Aşama:

Üçüncü aşamada, yapılan işe karşı ilgisizlik, duyarsızlık, kendini o işe artık ait hissetmeme, işene karşı alaycı bir tutum gelişmeye başlar. Diğer şahıslara karşı olumsuz tavırlar ve iş performansında düşme gözlenir.

4.Aşama:

Tükenmişlik sendromu, son aşamada ise çaresizlik, nefret ve kaçınma hisleri ile kişide öne çıkar. Kişi şahsıyla birlikte başkalarından da hoşlanmamaya başlar. Yorgunluk artık ağırlaşır, en küçük bir efor kişinin gözünde büyür. Baş dönmesi, kas ağrıları, uyku problemleri, dinlenememe durumu artar. Kişi dinlenmeyi denese bile gevşeyemez.

Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Tükenmişlik sendromu belirtilerini inceleyecek olursak, bu belirtilerin üçe ayrıldığını görürüz. Fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak sınıflandırılan bu belirtilerin hepsinin aynı kişide görülmesine gerek yoktur. Eğer kişi birçok belirtiyi kendisinde görüyorsa daha fazla geç kalmadan bu psikolojik duruma tedbir almalıdır.

Fiziksel Belirtiler

Fiziksel belirtiler daha çok kendisini kronik yorgunluk hissi, enerji kaybı, uyku bozuklukları, nefes darlığı, mide problemleri olarak göstermektedir. Bu belirtiler tek başına düşünüldüğünde tükenmişlik sendromu dışında başka sorunları da düşündürebilecek niteliktedir. Ancak, özellikle yapılan meslek ile paralel düşünüldüğünde söz konusu belirtilerin, kişide yaşanmakta olan bir tükenmenin izleri olarak düşünmek bu sorun ile baş etmede atılacak ilk adım olacaktır

Psikolojik/Duygusal Belirtiler

Psikolojik diğer bir deyişle duygusal belirtiler ise daha çok motivasyon eksikliği, değersizlik hissi, aşırı şüphecilik, kişisel güvende azalma, kaygı, huzursuzluk, çabuk öfkelenme, kendini soyutlanmış hissetme, konsantrasyon bozuklukları, tatminsizlik, zihin karışıklığı ve düzensizlik, çaresizlik, bilişsel becerilerde güçlükler yaşama olarak ortaya çıkmaktadır.

Davranışsal Belirtiler

Davranışsal işaretler de ise daha çok sinirlilik, eleştiriye fazla duyarlılık, sabırsızlık, işle ilgilenmemek, işte başka şeylerle vakit geçirme, sürekli bir savunma ve suçlama hali olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tükenmiş Sendromu İle Başa Çıkma Yolları

Her hastalıkla olduğu gibi çağımızın hastalıklarından biri olarak nitelendirilen tükenmişlik sendromu ile başa çıkmak için bazı mücadele yöntemleri vardır. Bireysel ve örgütsel bazda alınacak basit ve uygulanabilir tedbirler sizi ve personelinizi bu sendromdan uzak tutacakdır.

Bireysel Düzeyde Alınabilecek Tedbirler

• Tükenmişlik Sendromu ile ilgili bilgi sahibi olmak
• Kendini ve ihtiyaçlarını iyi tanımlamak
• Nefes ve gevşeme tekniklerini öğrenmek
• Müzik dinlemek
• Spor yapmak
• Hobi ile ilgilenmek
• Gün içinde kısa aralar vermek
• Mesleki bilgiyi artırmak
• Tatil yapmak
• Her gün yeterli uyumak
• Sağlıklı beslenmek
• Örgütsel Düzeyde Alınabilecek Tedbirler
• Gerektiğinde iş konusunda yardım almak
• Karar verme sürecine personeli dahil etmek
• Yetki ve sorumluluğu dengelemek
• Adil ödüllendirme yapmak
• Takım çalışmasını desteklemek
• Örgüt içi iletişimi ve kalitesini artırmak
• Dinlenme aralarını ve öğle yemeğini rahatlatıcı ve iş ortamından uzakta vermek
• Uzun çalışma periyodunu kısaltmak
• Danışmanlık hizmeti sağlamak
• Sosyal etkinlik düzenlemek

Yoğun iş temposu ve hayatın getirdiği sorumlular yüzleşmemiz ve göğüs germemiz gereken durumlardır. Kişi ne kadar da kendini güçlü de hissetse bir gün gücünüzün artık yetmediği kabul edip tükenmişlik sendromu rahatsızlığına teslim olmaktansa zamanında bireysel ve örgütsel bazda tedbirlerinizi alarak tükenmeyin.

Yazar: Kazım Aykaç