Duyusal İşlem Bozukluğu

Ülkemizde duyusal işlem bozukluğu ile ilgili yeterli bilgisi olanlar var mı bilmiyorum. Lakin benim yoktu ve yeterli kaynakta pek yok gibi. Hatta bazı kitaplar var ki konu ile ilgili çok çok detaylara yer vermiş. Ama o kitaplarda İngilizce. Bu kitapların yazarları Prof. Dr Jean Ayres ve Prof. Jane Miller’e ait duyusal işlem bozukluğu ile ilgili kitapları ve umarım en kısa zamanda Türkçe baskıları ile piyasada satılır. Ama hiç mi başka kitaplar yok derseniz tabi ki var.

Mesela çok sevdiğim ve kitabın içindeki oyunların birçoğunu birebir deneyimleyip sizlerle de paylaştığım oyunların olduğu kitabın yazarı Barbara Sher var. Henüz okumadığım ama çok bahsedilen Carol Stock Kranowitz, M.A – Senkronize olamayan çocuk kitabı var. Fakat kitap ne yazık ki bu günlerde karaborsa olarak yüksek fiyatlara satılıyor. Umarım yeniden baskısı yapılır ve bizlere kazandırılır.

Duyusal İşlem Bozukluğu Nedir?

Öncelikle şunu belirtmeliyim ki duyusal işlem bozukluğu bir otizm hastalığı değildir. Yani her duyusal işlem bozukluğu olan çocuk otistik değildir. Fakat otizm hastalarının çoğunda duyusal işlem bozukluğu görülür. Tanımına değinecek olursak duyusal işlem bozukluğu duyu organlarımızdan beynimize ulaşan bilgilerin duyusal verileri doğru biçimde işleyemediği için sinir sistemine yetersiz ya da fazla uyarı vermesinden kaynaklanan sorundur. Buna bağlı olarak kişi ya aşırı duyarlı, tepkili ya da yetersiz tepkili, duyarsızlık gösterir.

Duyusal İşlem Bozukluğu Belirtileri

Mesela dokunmaya karşı rahatsız olabilirler. Temas etmeyi sevmezler. Yumuşak kıyafetler rahatsız eder. Dar yerlere girmek isterler. Kalın battaniye isterler. Parlak ışıktan rahatsız olurlar. Gözlerini sürekli kısabilir, ovabilir, kırpabilirler. Düşmekten korkarlar. Hatta sık sık düşebilirler. Yemek seçimi konusunda aşırı hassas olabilirler. Bazı çocukların konuşma dil gelişimi gecikebilir. Her gün aynı şeyi yemekte ısrar edebilirler. Kokulara karşı aşırı hassas olabilir ve mideleri bulanabilir.

Hatta kokular yüzünden öfke nöbeti geçirebilirler. Sallanmak veya hızlı hareket etmek istemeyebilirler. Ya da sakinleşmek için sallanmak isteyebilirler. Arabaya bindiklerinde sık sık mideleri bulanır. Fiziksel aktiviteli oyun oynamak yerine sakin oyunları tercih ederler. Yüksek ses olduğu yerlerde dikkatleri kolayca dağılabilir. Diğer sesleri ya da başkalarının seslerini bastırmak için yüksek sesle konuşur, bağırır ya da şarkılar söyleyebilirler. Süpürge, mikser, bulaşık makinası sesleri rahatsız edebilir.

Öfke Krizi

İnsanlardan susmalarını, sessiz olmalarını, şarkı söylemeyi kesmelerini isteyebilirler. Yüksek ses duyduklarında kaçabilir ağlayabilir ya da öfke krizine girebilirler. Zayıf motor koordinasyonları olur. Sakar görüntüleri olabilir ve komik hareket edebilirler. Emekleme, koşma, merdivenlerden çıkma, topu yakalama gibi eylemlerde gecikme yaşanabilir. Bu durumlar duyusal işlem bozukluğu olan çocuklarda aşırı tepki gösterenler olarak gruplandırılır.

Bir de bu durumun tersine, çocuklarda yetersiz tepkili olanlar vardır. Mesela uygunsuz bir şekilde insanlara dokunurlar her şeye dokunmak, tatmak isterler. Sert oyunlar karmaşık aktiviteler severler. Görsel uyarıcıları arayıp bulmaya çalışabilirler. Hareket eden nesnelere gözlerini ayırmadan bakabilirler. Ayna ya da parlak nesnelere karşı çok ilgi gösterebilirler hatta büyülenebilirler. Düştüklerinde bunu fark etmeyebilirler. Başları dönmeden etraflarında dönebilirler.

Aşırı Hareketler

Aşırı baharatı, limonu, turşuyu ya da acı sosu olan yiyecekleri normalden fazla tercih edebilirler. Ellerine geçen bir nesneyi emmek isteyebilirler. Her şeyi koklamak isteyebilirler. Çöp, dışkı gibi kokuları koklamak isteyebilirler. Yerinde duramamak, kımıldanmak, dönmek, zıplamak, tırmanmak gibi aşırı hareketleri yapmak isteyebilirler. Hızlı hareketler içeren aktiviteler için can atarlar. Hareketsiz olmak onları rahatsız edebilir. Gürültülü yerlere gitmek isteyebilirler. Kendi kendilerine gürültü yapabilirler.

Aşırı derece yüksek sesle müzik dinlemek ya da TV izlemek isteyebilirler. Kendilerine söylenen bir şeyi anlayamayabilir ya da hatırlayamayabilirler. Bir şeylerle uğraşırken çoğunlukla kendileriyle konuşabilirler. Aşırı tepkili ya da tepkisiz fark etmeksizin bazı çocukların yazıları kötü olabilir. Kalem uçlarını sık sık kırabilirler. Düğme ilikleme, toka takma, boncuk dizme gibi eylemlerde zorlanabilirler. Giyinmekte ve yemek yemekte zorlanabilirler. Boyama, makas kesme gibi eylemleri öğrenmekte gecikebilirler. Arkadaş edinmekte zorlanabilirler. Başkalarına çok yaklaşmak istemeyebilirler. Grup ortamında rahatsız olabilirler.

Duyusal İşlem Bozukluğu İçin Neler Yapılabilir?

Bu belirtileri okuduktan sonra çocuklarınıza kesin teşhis koymaya kalkışmayın. Çünkü en doğru teşhisi uzmanlar koyar. Bu yüzden çocuklarınızda bazı anormallikleri fark edip panik yapmadan, en kısa sürede bir psikiyatri uzmanına gitmekte ve bu durumu paylaşmakta yarar var.  Bizim buradaki asıl amacımız çocuğumuza teşhis koymak değil, terapistlerin de desteğiyle çocuğumuza yardımcı olabilmek.

Bizim geleceginelmasi.com adresinde “KEYİFLİ VE ÇEŞİTLİ OYUNLAR” başlığı altındaki paylaştığımız oyunları bu çocuklar dışında otizmli çocuklar, hiperaktif çocuklar, Obsesif kompülsif bozukluğu olan çocuklar ya da sağlıklı çocuklar da oynayabilir. Sadece gözlemleyip oyuna verecekleri tepkilerini inceleyin. İlk gün başarısız olduysanız başka bir gün yeniden deneyin. Tepkileri çok ağır, sinir krizi geçirecek boyutta ise tabi ki ısrar etmeyin. Amacımız çocuklarımızla eğlenerek keyifli vakit geçirebilmek.

Yazar: Sinem Erdi