Eğitim ve Teknoloji

Bilgi patlamasının sonucu olarak bilginin fonksiyonları ve kazanılma
biçimi değişime uğramakta; bu durum da eğitimin temel modelini
etkileyerek eğitimde devrimsel değişime ve gelişmelere yol açmaktadır.
Eğitim, bir ülkenin ekonomik, politik ve sosyal gelişiminde temelini
oluşturan yapı taşıdır. Günümüzde artık eğitimin ülkenin genel
gelişimindeki yeri değil, eğitimin nasıl daha iyi gerçekleştirilebileceği
tartışılmaktadır. Sosyologlar, psikologlar, eğitimciler ve uzmanlar eğitimin
çeşitli modelleri üzerinde çalışma ve araştırmalarını halen
sürdürmektedirler.

Eğitim Modelleri

Değişik eğitim modellerinin avantajları ve
dezavantajları karşılaştırılmakta, zaman zaman pilot uygulamalarla
sonuçlar gözlenebilmekte ve gerçek uygulamalara dönüşmektedirler.
Günümüzde artık eğitim bir endüstrisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Öğrenme-öğretme stratejileri ve öğretmen-öğrenci fonksiyonları açısından
alışılmış eğitim kalıplarının değişmesi, bireysel kabiliyetlerin çeşitliliği,
yaratıcılık, keşfetme ve problem çözme kavramlarının önem kazanması
şeklinde beliren öğretme-öğrenme süreçlerindeki yenilikler bu oluşumu
geliştirmektedir. Böyle bir gelişim süreci içinde eğitimde teknolojiden söz
etmek şart olmaktadır.
Teknolojik ortamlarda yaşamını sürdürmek durumunda olan çağdaş insana,
bu ortama uyum sağlaması için gerekli olan yeteneklerin kazandırılması ve
belirli bir teknolojinin gerektirdiği insan gücünün yetiştirilmesi yönünden
eğitim ve teknoloji arasında çok yönlü ilişkiler söz konusudur.

Teknolojideki Gelişmeler

Bilgi ve iletişim teknolojisindeki ilerlemeler, çağa küreselleşme olarak
damgasını vurmuştur. Bilgisayar ve İnternetteki gelişmeler, bilgi toplumu
yaratma sürecinde önemli işlevleri yerine getirmektedir. Bu yolla bilgiye
ulaşmak ve bilgi aktarımı çok hızlı olmaktadır. 21. yüzyılın kimliği artık
gelişmiş bir iletişim alt yapısına sahip olmayı zorunlu hâle getirmektedir.
Çağa uyum sağlayacak değişim ise insan kaynaklarına yatırım ve alt
yapının iyileştirilmesi ile gerçekleşecektir. 21. yüzyılda Türk eğitim
sistemi, bilgi ve iletişim teknolojisinin sağladığı bütün olanaklardan
insanlarının en üst seviyede faydalanacağı bir vizyona yönelik çaba
içerisindedir. Türk Eğitim Sistemi bu anlamda diğer kurum ve kuruluşlara

model ve itici güç olmalıdır. Teknolojideki ilerlemeler ve değişimler tüm
sektörlerde olduğu gibi eğitimi de etkilemiştir. Önceleri sınıflarda var olan
yazı tahtası, tepegöz ve film şeritleri gibi eğitim araçları, yerini gelişkin
teknoloji ürünü olan bilgisayar, akıllı tahtalar, İnternete vb. bırakmaktadır.
Bu gelişim, zamanla akıllı sınıfların yaygınlaşmasını da beraberinde
getirecektir.
Günümüz ve geleceğin toplumları, nasıl ve neyi öğreneceğini bilen, gerçek
bilgilere doğru bir şekilde ulaşabilen, yeni bilgiler ve çözümler üreten
bireylere gereksinim duymaktadır. Bu anlamda bireylerin gerekli
niteliklere sahip olabilmesi için bilgiye ulaştıracak ve bilginin
kullanılmasını sağlayacak araçlara ihtiyaç vardır. Eğitim teknolojileri bu
ihtiyacı karşılamada etkili olmaktadır. Uluslararası Eğitim Teknolojileri
Topluluğu (ISTE), yeni toplumsal yapı içerisinde temel eğitim
teknolojilerinin standartlarını öğretmen, öğrenci ve yöneticiler için ayrı
ayrı belirlemiş ve eğitim kurumları ile eğitimcilere bu bilgi ve becerilerin
geliştirilmesi yönünde önerilerde bulunmuştur (ISTE, 2010).
Gerek eğitimdeki temel yapısal değişmeler, gerekse eğitim- teknoloji arası
ilişkileri mevcut duruma uyarlanması nedeniyle bugün “eğitimde
teknoloji” ve “eğitim teknolojisi” gibi kavramların farklı bir anlayışla
incelenmesi gerekmektedir (Alkan, 1974).
Eğitim teknolojisi daha etkin bir öğrenme-öğretme ortamı sunmak için
insan-makine sistemlerinde öğrenci-öğretmen ve öğretim araçlarının
faaliyetlerinin kontrol edildiği, teori ile pratiğin birleştiği ve eğitim
faaliyetlerinin devamlı olarak geliştirildiği uygulamalı bilimsel
araştırmalara dayanmaktadır.
Eğitim teknolojisi, eğitimin hedeflerine ulaşmak için gerekli araçlarla
ilgilenmektedir. Eğitim teknolojisi, eğitimin “ne?” ve “niçin?” sorularına
cevap verdikten sonra hedefe ulaşmak için nasıl bir yol izleneceği
konusunda çalışmaktadır.
Eğitim teknolojisi süreç öğesinin fonksiyonu olan ortam, yöntem ve
tekniklerle ilgili gibi görünse de uygulamaya diğer soruların cevapları
doğrultusunda başlayacağı için aslında tüm öğelerle ilgilenmek
durumundadır. Çünkü bir öğeden gelecek durum diğer öğeleri de

etkilemekte ve süreci farklılaştırmaktadır. Bir fonksiyonun yerine
getirilmesi diğer fonksiyonlara ve dolayısıyla diğer öğelere bağlıdır.
Eğitim teknolojisi detaylı olarak incelendiğinde teoriden uygulamaya kadar
olan alanda yer aldığı görülmektedir. Eğitim felsefelerinden öğrenme-
öğretme faaliyetlerine kadar birçok öğe birbirleriyle etkileşimleşerek ve
bağıntı kurarak teknolojiyi tamamlamaktadırlar. Buradan eğitim
teknolojisinin sadece bilgisayar gibi bir araç olarak düşünülmemesi
gerektiği söylenebilir. Bu şekilde düşünüldüğü takdirde eğitim teknolojisi
kapsam olarak sınırlandırılmakta ve dolayısıyla yanlış anlaşılmaktadır.
Genel olarak okullarda öğrencileri eğlendirmek, boş zamanlarını
doldurmak için teknolojik içerikli etkinlikler yapılmaktadır. Burada dikkat
edilmeyen durum ortamların eğitim bütünlüğü içerisinde düşünülmemesi
ve sadece yapmış olmak için uygulanmakta olmasıdır. Bu da öğretimi
zenginleştirme adına tamamen yanlış bir yol izleme olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Teknoloji ürünlerinin üzerinde çalışılmadan sınıflarda eğitimciler
tarafından sistemsiz bir şekilde ders kitapları, tahtalar, bilgisayar,
projeksiyon makineleri vb. ile birlikte ve/veya yalnız kullanılması sadece
eğitimde teknolojiden yararlanma olarak adlandırılabilir. Fakat bu durum
üzerinde durduğumuz eğitim teknolojisi kavramıyla uyuşmaz. Eğitim
teknolojisi eğitim kurumlarının makinelerle donatılması ve bilgi aktarmada
kullanılması değildir. Teknoloji ve eğitim kuramsal ve sistematik olarak
birbiriyle ilişkilendirildiğinde anlamlı bir öğretim hizmeti sunulabilir olur.
Son teknolojik çağın çağdaş eğitim hizmetlerinde eğitim teknolojisi, daha
verimli bir öğrenme-öğretme ortamı sunmak amacıyla insan gücü ve insan
gücü dışı kaynakların desteğiyle öğrenme-öğretme süreçlerini tasarlama,
uygulama, değerlendirme ve geliştirmeyi hedefler. Burada öğrenme-
öğretme, kuramlar, hedefler, araç-gereçler, öğrenci ve öğretmen esastır.
Eğitim teknolojisi eğitim sistemini bir bütün olarak görür. O yüzden
üzerinde sağlam çalışılması gereken bir konudur. Yukarıda belirtilen
unsurlar doğrultusunda farklı yaklaşımlar çıkabilmektedir. Bu yüzden bunu
gerçekleştirebilen eğitim kurumlarına nadir rastlanılmaktadır. Ama
eğitimde teknolojiden yararlanma düşüncesi, eğitim faaliyetleri dışında
kullanılan teknolojik araçların direk öğretim ortamında kullanılması

olduğundan daha yaygın görülmektedir. Böyle bir ortamda unutulmaması
gereken konu ise öğretmenin sürece dahil olabilme durumudur.
Öğretmenin ortama uyma durumu ile sınırlı olan bir eğitimde teknoloji
faaliyetinin sonucu çoğu zaman başarısız olmaktadır. Ancak konu alanı
uzmanlarıyla yürütülen eğitim teknolojisi faaliyetleri ile eğitimde kalite,
inovasyon ve verimlilik görülebilir.

Günümüzde Eğitim

Daha önceden de belirtildiği üzere eğitim programlarıyla örtüşmeyen bir
eğitim teknolojisinden bahsetmek yanlış olur. Öğrenme-öğretme
faaliyetinde bir eğitim teknolojisi uygulaması kullanılacaksa önceden
belirlenmiş hedefler doğrultusunda sınırlılıklar, olanaklar ve öğrenci
özellikleri göz önünde bulundurulmalı, nerede ve ne zaman kullanılacağı
ile neyi nasıl anlatacağı üzerinde durulmalıdır. Bu süreçte kuramdan
uygulama kadar olan tüm unsurların işin içinde olduğuna dikkat
edilmelidir (Hızal, 1983).
Buradan da anlaşılıyor ki sadece teknolojik ortamlar tek başlarına eğitimde bir fayda gösteremezler. Bu alanda yetişmiş personelin etkinliği ve
eğitimcilerin eğitim teknolojisini benimseme gerekliliği de çok önemli bir
rol oynamaktadır. Günümüzde eğitim teknolojisi ile eğitimin
bireyselleştirilmesinden de bahsedilmektedir. Bunun yanında geniş
kitlelere de ulaşmak söz konusudur. Eğitim teknolojisinin olanaklarından
yararlanmak eğitimcilerimiz için farklılık yarattığı gibi eğitim de
verimliliği sağlaması açısından eğitim kurumlarını da olumlu yönde
etkilemektedir.
Sonuç olarak teknolojik ortamlardan eğitimde yararlanılması her zaman
eğitim teknolojisi olarak nitelendirilemez. Uygulamaların büyük bir
bölümü teknolojik ortamların sistemsiz olarak, zaman zaman eğitimde
kullanılması olarak değerlendirilebilir. Eğitim teknolojisi, hedeflere nasıl
ve hangi araç-gereç, yöntem ve teknik ile ulaşılabilir sorusunu
cevaplandırmaya çalışmaktadır. Bu ise bir yapım olduğu kadar bir
düşünme yöntemidir. Eğitimi bir bilim, eğitim sürecini bir sistem olarak
düşünme anlayışıdır.
Eğitimin niteliğini arttırma düşüncesi eğitim teknolojisi kavramıyla hayat
bulabilmektedir. Tabi bu durumdan mucizeler beklemek de doğru olmaz.
En iyi sonuçların alınabilmesi için öncelikle bu olguya güvenmek ve daima
mevcut olanın daha iyisine ulaşma çabasının beyinlerde yerleşmesi

gerekmektedir. Mevcut olanla yetinmek her alanda olduğu gibi eğitim
alanında da geleneksel eğitim ile sınırlı kalmayı sağlayacaktır. Ama eğitim
teknolojisi, eğitimde geleceği şekillendirecek en önemli unsur olarak
eğitim hizmetlerinin merkezinde yerini almıştır.

Yazar: Aliyar Dursun