By Bilal Şentürk — 30 Tem 2019

Engelli Adayların İstihdam Süreci

İş arayış sürecinde her adayda gözlemlenen endişe ve kaygı durumu engelli adaylarda daha fazla gözlemleniyor. Günümüzde konunun hassasiyetiyle ilgili farkındalık yaratılmaya çalışılsa da uzmanlara göre işin rengi o kadar parlak değil.

Kayıtlı verilere ulaşıldığında, en son TÜİK tarafından 2002 yılında yapılan ‘Türkiye Özürlüler Araştırması’neticesinde, engelli nüfus toplam nüfusun %12.29 unu oluşturuyor. Aynı oranın devam ettiğini varsayarsak bugün yaklaşık 9.5 milyon engelli ile beraber yaşıyoruz. Sizce gerçekten beraber yaşıyor muyuz?

Engelli Bireylerle Birlikte Yaşıyor Muyuz?

Durumun ciddiyetini kendi çevrenize ve çalışma arkadaşlarınıza bakarak da görebilirsiniz. Kaç engelli çalışma arkadaşınız var? Daha geniş bir perspektiften bakacak olursak; günlük hayatınızda kaç engelliyle karşılaşıyorsunuz? Eğer toplu taşıma araçlarının engellilere özel bölümünde durmuyorsanız çoğumuz beraber yaşadığımızın farkında bile değiliz. Günlük yaşantımızda karşılaşmadığımız engelli adaylarla maalesef iş hayatında da karşılaşmıyoruz.

Kişilerin sosyal duygu durumları ve toplum içine çıkmaktan çekinmeleri gibi nedenlerin yanında işveren kısmında da nitelikli personel bulunamaması, durumu içinden çıkılmaz bir hale sürüklüyor. Ülkemizde engelli adayların istihdamına önem veren şirketler yok değil. Fakat uzmanlar ve işçi yerleştirme kurumları, çoğunluk için aynı şeyi söyleyemiyor. Peki işveren ve aday birbirlerine bakınca ne görüyor?

İşverenler Adaylara Baktığında

Kanuni yükümlülüğü olan kotayı doldurması gerektiğini,
Süregelen bir rahatsızlık durumundan dolayı sürekli rapor ve izin süreci yaşanacağını,
Normal bir personelden alacağı performansı alamayacağını,
Kişinin çalışma ortamına adapte olamayacağını,
Yapılan uyarılarda kişinin alınganlık göstereceğini,

düşünüyor. Oysa yapılmış araştırmalar göstermektedir ki, engelliler de diğer toplum üyeleri kadar işinde başarı göstermekte, işteki davranış ve girişimleri en az diğer çalışanlar kadar güvenilir olmaktadır.

Adaylar İşverene Ve Çalışma Ortamına Baktığında

Diğer çalışanların yanında kariyer olanaklarının sınırlı kalacağını,
İşyerine ulaşım aşamasında karşılaşabileceği zorlukları,
Çalışma ortamında yaşayabileceği dezavantajlı durumları,
Hareket yeterliliklerindeki sınırlılık için işyerlerinde özel düzenlemeler yapılamayacağını,
Etrafındaki kişilerin kendisine acıma duygusuyla yaklaşacağını,

düşünüyor. Burada istihdam sürecindeki devinimin daim olması için işverene de adaya da önemli sorumluluklar düşüyor. Öncelikle; verilen ilanların içeriğinde, şirket içinde adayların güvende olacağı, çalışma ortamının herkes için uygun olduğu mesajı verilmeli, rencide edici ve fazla ayrımcılık içeren içeriklere yer verilmemesi gerekiyor. Ve tabi ki adayın da engel durumundan çekinmeyerek bu durumla yaşamayı öğrenmiş ve yeterli olgunluğa erişmiş olması gerek ki iş başvurusunda bulunsun ve iş arama/yerleştirme döngüsü başlayabilsin.

Doğru İşe Yerleştirme Ve Şirket İçi Adaptasyon Süreci

Normal şartlarda personel arama sürecinde uygulanan işe uygun aday mottosunu engelli personel ararken uygulamak şirket için verimi düşürebilir. Çünkü engel durumu bir kişide farklı bir yeteneği ön plana çıkarabilir. Bu durumda adaydaki gizli potansiyelleri ortaya çıkarmak, kişiye doğru soruları yöneltmek ve kritik noktaları yakalayıp kişiyi doğru işe yerleştirmek, şirket ve aday için doğru bir hamle olacaktır.

Bilindiği gibi engel durumu kişilerde doğuştan ya da sonradan olmuş olabilir. Özellikle sonradan engel durumu oluşmuş kişilerde gözlemlenen sosyal kaygı bozukluğu, sosyal fobi, anksiyete bozukluğu gibi durumların mülakat esnasında iyi yönetilmesi, görüşmeyi gerçekleştiren yetkiliye bağlıdır. Engel durumunun neden ortaya çıktığını derinlemesine irdelemek ve olumsuz tepkiler vermek engel durumunu ön plana çıkarıp, kişinin yeteneklerinin geri plana atılmasına neden olmaktadır. Adaya sunulan sohbet ortamı, görüşmeyi samimi kılacak ve adayın rahat davranmasına yardımcı olacaktır.

İnsan kaynakları departmanları, görevleri gereği işe alım aşamasından sonraki süreçte, kişilerin şirket yapısına adaptasyonuna ve oryantasyon sürecine destek veriyorlar. Fakat bu sürece destek verecek en önemli yapılardan biri de engelli kişiyle çalışacak diğer çalışanlar. Çalışanlarına engellilerin istihdamı ve iş hayatına kazandırılmalarıyla ilgili yeterli bilinci verebilen şirketler, karşılaşılabilecek sorunları en aza indirmiş olacaklardır.

Kariyer Hedeflerine Bakış

Engelli adaylarda fiziksel engelin yanında bir de görülmeyen psikolojik engeller var. ‘’Ben yapamam, ben başaramam’’ diye kendine engel koyanların başarıya ulaşmalarını, verimli ve nitelikli çalışanlar haline gelmelerini sağlamak; yöneticilerin ve insan kaynaklarının yönlendirmeleriyle gerçekleşecektir. Fakat bunu yaparken kişilere pozitif ayrımcılık uygulamak yerine, kariyerin yalnızca dikey yönde değil yatay yönde de oluşabileceğini ve bulundukları pozisyonda verimli çalışmalarının onlara yatay yönde bir kariyer yükselmesi yaşatacağını aşılamak daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

İstihdam, engelli aday için sosyal ve psikolojik tedavi niteliğinde, çalışanlar için de merhamet ve sağduyu duygusunu, takım çalışmalarını geliştirici nitelikte olacaktır. Engellilerle çalışan kişiler, çocuklarına da bu farkındalığı aktaracak, çalışan bilinci toplum bilincini geliştirecek, böylelikle kişilerin topluma kazandırılmaları için önemli bir döngü başlamış olacaktır.