Kader Değil İş Kazası

İş kazası yürütülen iş sırasında beklenmedik bir şekilde meydana gelen çalışanın bedensel ve ruhsal bütünlüğünü etkileyebilen veya ölümle sonuçlanabilen olaylar bütünü olarak tanımlanır. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde iş yerlerinde ve özellikle inşaat, madencilik gibi insan iş gücünün yoğun olduğu sektörlerde sıklıkla yaşanabilir. İstatistiklere göre,

Ülkemizde Görülme Sıklığı

İstatistiklere göre Türkiye’de her gün 3,4 işçinin iş kazası nedeniyle yaşamını yitirdiği görülür. Ölümle sonuçlanan kazaların en çok yaşandığı il İstanbul, en çok görüldüğü iş kolu ise inşaat sektörüdür. Türkiye, ölümle sonuçlanan kaza verilerinde Avrupa ülkeleri arasında ilk sıralarda yer alır. Türkiye’de görülen iş kazası sayısının, diğer ülkelere kıyasla daha fazla olduğu görülür. Araştırmalar her geçen gün kaza oranlarının arttığını ancak iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin artırılmadığını gösterir.

SGK verilerine göre, iş kazası geçiren sigortalı sayısı 2012 yılında 74.871 kişi iken, 2017 yılında 359.653 kişi sayısına ulaşır. Kaza sıklık hızının ise 2013 yılında %5,88 olduğu, 2017 yılında %9,94 oranına yükseldiği görülür. 2017 yılında yaşanan 359.653 iş kazası içerisinde ölümle sonuçlanan kaza sayısı 1.633 olarak tespit edilir. Kazaların en çok görüldüğü iş yerleri ise inşaat, taşımacılık, metal, madencilik, makine ve teçhizat ile yapılan üretim faaliyetleri sektörlerindendir.

İş Kazası Nedenleri

İş güvenliği uygulamalarında en önemli kriter güvenlik kültürüdür. Güvenlik kültürü, bireylere güvenli davranış alışkanlıkları kazandırarak hem iş kazası olasılıklarının azaltılmasında hem de alınan önlemlerin sağlıklı bir şekilde uygulanmasında önemli bir rol oynar. Bununla birlikte kaza nedenleri temel olarak üç başlık altında toplanabilir:

İnsan Davranışlarına Bağlı Nedenler

• Fizyolojik Nedenler (yetersiz uyku, yorgun hissetme, fiziksel yetersizlik, monotonluk)
• Psikolojik Nedenler (psikolojik rahatsızlıklar, stres, duygu durumu, motivasyon eksikliği, zekâ durumu vb.)
• Kişisel Özellikler (cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, iş tecrübesi, medeni durum vb.)

Beklenmeyen Nedenler

Fiziksel ve Ortam Koşullarına Bağlı Nedenler (ergonomik sorunlar, makinelere bağlı sorunlar, çevresel koşullar, iş organizasyonu ile ilgili sorunlar). Yapılan çalışmalarda, dünyada ve Türkiye’de kazalara neden olan en büyük etkenin %80 olasılıkla insan davranışlarına bağlı nedenler olduğu görülür.

İş Kazası Önlenebilir mi?

İş güvenliği uygulamalarının gerçekleştirilmesine ek olarak insan davranışlarına bağlı nedenleri ortadan kaldırmak adına, iş yeri ortamında güvenlik kültürü oluşturulması gerekir. Güvenlik kültürünün oluşturulmadığı iş yerlerinde çalışanların güvenli davranış gerçekleştirme olasılıkları düşük olur. Çalışanlar iş güvenliği gereği verilen talimatlara uymaz ve üzerine düşen görevi gerçekleştirmezlerse (kişisel koruyucu donanım kullanmak, işe uygun kıyafet giymek vb.) iş kazası kaçınılmaz olur.

Bunun yanı sıra, toplumumuzda var olan kadercilik anlayışı çalışanların daha dikkatsiz ve özensiz davranmasına neden olan faktörler arasında yer alır. Çalışanlar, inançları gereği, işin yürütümü sırasında gerçekleşebilecek olayların daha önceden planlandığını, her durumda kazanın olabileceğini düşünebilir ve önlem almaktan kaçınır.

Bu konuyla ilgili iş güvenliği uzmanları veya işveren tarafından eğitimler verilerek gerekli önlemlerin alınması sağlanabilir. Örneğin ücretsiz online eğitimler mevcut. İstanbul İşletme Enstitüsü bu konuda Temel İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi (Bilgilendirme) veriyor.

Ayrıca çalışanların alınan önlemlere uyum sağlayıp sağlamadığının kontrol edilmesi, güvenlik kültürü kavramının benimsenmesinde yardımcı olur. İş yeri ortamına bağlı psikolojik ve fizyolojik faktörlerin mümkün olan en iyi şekilde ortadan kaldırılması, iş kazası olasılığını önemli ölçüde azaltır. Örneğin; iş organizasyonu ile ilgili sorunlar düzeltilebilir ya da çalışanın motivasyonu sağlanabilir. Kazalardan işveren, işveren vekili, iş güvenliği uzmanı ve işçiler birlikte sorumlu olur. Bu nedenle iş güvenliği uygulamalarının bütün taraflarca titizlikle uygulanması gerekir.

Yazar: Rümeysa Ercan