Masalın Çocuk Eğitiminde Önemi

Masal eğlendirmek ve hoşça vakit geçirmek için kullanılmasının yanı sıra eğitici yönlerinin olduğu bilinmektedir. Buradan hareketle masal, “terbiye ve ahlaka faydalı, yararlı hikaye” olarak tanımlanmaktadır. Masalların eğitim aracı olarak görülmesinin sebebi en acı dersi bile tatlandırarak vermesi, örnek davranışların insan bilincine aktarılıp yerleştirilmesinde yardımcı olmasıdır.

Masalın Çocuk Gelişimine Katkısı

Özellikle sonu güzel biten masalların çocukların gelişmesinde, kendilerini keşfetmelerinde, dünyaya umutla bakmalarında, onlara iyi ve doğru değerlerin öğretilmesinde önemli yeri vardır. Dürüstlük, sabır, adalet, eşitlik, bağlılık gibi evrensel değerler en güzel kendine masallarda yer bulurlar. Bu sebeple masallar yüzlerce yıllık deneyimlerden meydana gelen eşsiz eğiticiler olarak görülmektedir.

Masallar toplumu eğiten temel elementlerden biridir. İnsan, kendi yaşam gerçeğini, çözüm tekliflerini, beklentilerini, masal olaylarına ve masal kahramanlar üzerinden anlatmış ve asırlarca, bu yolla gelecek kuşakları uyarmaya, eğitmeye ve onları donatmaya uğraşmıştır. Yazınsal bir kategori olarak masal, sadece çocuklar için meydana getirilmiş olmamakla beraber günümüzde çocuk yazını kapsamındadır.

Masal Çocuklar İçin Eğitim Aracıdır

Bilhassa okulöncesi ve okula yeni başlayan çocukların ilgi ve dikkatini çekmektedir. Masalları çocuklar için ilginç kılan gizemli havası, serüven dolu fantastik olaylar içermesi, çoğunlukla iyilerin kazanıp kötülerin yenilgiye uğratılmasıdır. Yani masal, çocuğun dünyasına yakın bir dünya sunmaktadır. Evrensel bir tür olan masal "hayalî hikâye" olarak da isimlendirilmektedir. Zaten masalı masal yapan da bu gerçeküstü ve hayalî unsurlardır. Masal insanı özellikle çocukluk döneminden başlayarak hayata hazırlayan bir birey olarak, içinde yaşadığı kültürel ortamda kendine güvenmesi amacını taşıyan araçlardır.

Bunu sağlayabilmek için de masal içinde okuyucuya, dinleyiciye eğitim amaçlı verilmek istenilen unsurlardan yani iletilerden yararlanılmaktadır. Günümüz eğitiminin amaçlarından biri de çocuğun, yaşamın anlamını bulmasını sağlamaktır. “Ben nereden geldim, doğum nedir, ölüm nedir?” gibi karmaşık sorulara çocuğun zamanla tutarlı yanıtlar bulması gerekir. Masallarda ele alınan konular, bir bakıma çocuğun iç sorunlarına, gerilimlerine gönderme yaparken dolaylı bir yoldan çocuğun dünyasına girer. Bu açıdan çocuk bilincine varmadan kendini masalda bulur. Masal her ne kadar doğrudan doğruya bir telkin vasıtası değilse de dolayısıyla ahlâkîdir.

Hayal Dünyasını Geliştirmek

Çocuğun hayal dünyasını geliştiren, onu “soyut” düşünceye taşıyan ve duygusal eğitimine yardımcı olan masal, anadil eğitiminde de önemli bir görev üstlenmektedir. Çocuğa masal okunması ya da anlatılması, çocuğun dil öğrenme sürecine de katkı sağlayabilir. Çocuk sürekli ve düzenli bir konuşma ortamında büyüyünce dili öğrenmesi daha hızlı olmaktadır. Kendisiyle ilgilenilmeyip herhangi bir şekilde konuşması için özel çaba harcanmayan çocuklar hem daha geç konuşmaya başlamakta hem de kelime hazinesi daha az olmaktadır. Bu dönemde çocuk masalı anlamasa da sözcüklerin tekrarıyla dil öğrenimi hızlanmaktadır.

Günümüzde masalın birçok eğitimci tarafından yararlı olarak görülmesine karşın, bazı ana-baba ve öğretmenler tarafından gerçekçi olmadığı gerekçesiyle dışlanan bir tür olarak da karsımıza çıkmaktadır. Ancak, masalın çocuğu aşırı düş dünyasına sürüklemesinden ve gerçek dünyaya uyum sağlayamamasından korkmak masal türünü bütünüyle dışlamayı gerektirmemektedir. Çocuğa verilecek masalın bilinçli bir şekilde seçilmesi, olası sakıncaları ortadan kaldıracaktır. Eğitim değeri olan kaliteli masallar çocuğun ruhunu, iyi örneklere göre inşa ederek onları inandıkları yolda güçlükleri yenecek kişilikli birer insan olmaya yöneltir.
Özetle masalların, okulöncesi, okul dönemi veya okul sonrası ayrımı yapılmadan, bütün eğitim kademelerinde işlevi, özellikle dil öğretimi, dil kullanımı, dil gelişimi ve dil bilinci açısından önemi büyüktür.

Yazar: Yasemin Akgün